• Lefier wil haar vermogen maximaal inzetten voor haar maatschappelijke taak. Hierbij past geen financiële overmaat anders dan een adequate risicobuffer.
• Financiële continuïteit van Lefier. Hiervoor hebben we eisen aan liquiditeit en solvabiliteit gesteld die voldoen aan de externe eisen van de Autoriteit wonen (Aw) en het WSW.
• We houden vast aan de financiële doelstellingen in de huidige meerjarenbegroting waarin besparingen zijn opgenomen en het investeringsvolume gemaximeerd is.
• Lefier stelt normen vast voor het exploitatieresultaat. Een stevige grip op het exploitatieresultaat is gewenst door de toename van opgelegde heffingen. Dit om het rendement niet te laten dalen en te kunnen blijven investeren.
• Lefier wil haar bedrijfslasten in stappen verder laten dalen om uiteindelijk in 2021 een besparing van € 6 miljoen te hebben gerealiseerd. Dit in lijn met de landelijke trend in de Aedes Benchmark. Lefier wil in haar bedrijfslasten niet duurder zijn dan de gemiddelde corporatie in Nederland.

• Lefier presteert maximaal met haar vermogen
• Lefier stuurt op (meerjarige) kasstromen en is liquide
• Lefier is solvabel

In bovenstaande figuur staan de sturingsvariabelen waaraan minimaal moet worden voldaan. Het huis betreft het samenstel van indicatoren van de Aw en WSW, met uitzondering van de DSCR. Op deze kpi wordt door de Aw/WSW niet meer getoetst. Lefier neemt de normen van Aw en WSW 1 op 1 over.

Beoordeling financiële continuïteit door toezichthouders

• Waarborgfonds Sociale Woning: kijkt naar de financiële risico’s van de corporatie als geheel;
• Autoriteit woningcorporaties: beoordeelt de ratio’s per deelportefeuille DAEB- en niet- DAEB en als geheel.

Vanaf 1 januari 2019 is het nieuwe beoordelingskader in werking getreden. In figuur hierna wordt getoond hoe dit onderwerp in het beoordelingskader van de Aw en WSW is weergegeven. Binnen dit beoordelingsgebied zijn twee deelonderwerpen gedefinieerd. Dit zijn de onderwerpen financiële ratio’s en waardering & economische uitgangspunten.

In de meerjarenbegroting is rekening gehouden met de administratieve scheiding van de DAEB- en niet-DAEB activiteiten van Lefier. De tabel hierna geeft de uitkomsten weer voor de verschillende ratio’s, voor Stichting Lefier als geheel, omdat Lefier als geheel wordt geacht aan de normen te voldoen. Ook afzonderlijk voor de DAEB en niet-DAEB portefeuille voldoet Lefier aan de gestelde criteria.

Bij het opstellen van de portefeuillestrategie worden de wettelijk opgelegde financiële grenzen randvoorwaardelijk getoetst om zo de continuïteit te waarborgen. Op basis van de actuele meerjaren-begroting 2020-2024 betekent dit dat we de komende 5 jaar circa € 0,5 miljard hebben te besteden. Medio 2016 zijn de indicatieve bestedingsruimte en volkshuisvestelijke beklemming geintroduceerd. In deze bestedingsruimte wordt de maximale ruimte tussen gekozen portfeuillestrategie en maximaal financiele grenzen weergegeven. Met de actuele portefeuillestrategie heeft Lefier deze bestedingsruimte maximaal ingezet in de komende 10 jaar.

Om onze wensportefeuille te halen zijn forse investeringen nodig. Op basis van de laatste analyses is circa € 100 miljoen per jaar beschikbaar voor deze doelstelling. In 2020 ramen we een investering van maximaal € 96 miljoen. In figuur hierna is de ontwikkeling van de investeringen de komende 4 jaar weergegeven. De jaarschijven 2020 en 2021 zijn relatief ‘hard’ indien de lopende onderhandelingen met marktpartijen goed verlopen, er soepele wet- en regelgeving is (stikstofdossier, PFAS) en deelname trajecten met bewoners goed verlopen.

We sturen op een maximale inzet van ons vermogen door in het 10e prognosejaar van ons Portefeuilleplan de grenzen van het financieel haalbare te hebben opgezocht. De kritische indicator die de inzet beklemt is de LtV van de DAEB portefeuille. Onze investeringsruimte van circa € 1 miljard voor de komende 10 jaar is dan ook de maximale capaciteit met een LtV net onder de 75%.

Lefier heeft voldoende liquide middelen om haar plannen uit te kunnen voeren. Lefier heeft haar financiële parameters zo ingesteld dat de organisatie de komende jaren financieel gezond blijft en haar plannen kan uitvoeren. Financieel gezond is een randvoorwaarde en geen doel op zich. Het gaat daarbij om de balans tussen aan de ene kant voldoende financiële zekerheid en aan de andere kant optimaal investeren in onze maatschappelijke opgaven.

Interest Coverage ratio (ICR)

De ICR geeft inzicht in de liquiditeit van de corporatie. Het kengetal geeft aan in welke mate de rentelasten worden gedekt vanuit het resultaat op operationele activiteiten.

Nadere duiding

Lefier genereert voldoende kasstromen om zowel op de korte als de lange termijn aan de liquiditeits-verplichtingen te voldoen. De relatief hogere ICR in 2020 en 2021 wordt veroorzaakt door relatief veel opleveringen nieuwbouw waartegenover geen onderhoudsverplichtingen staan en de nog relatief lage rentecurve. Daarnaast zijn de bedrijfskosten in 2019 en 2020 nog relatief hoog vanwege extra uitgaven reorganisatie VMP-proces en ICT-uitgaven in kader van Slim en Slank.

De solvabiliteit is een maat voor de financiële weerbaarheid op langere termijn.

Solvabiliteit

De normstelling voor niet-DAEB is hoger dan bij DAEB door het uitgangspunt dat niet-DAEB zelfstandig in staat dient te zijn om op termijn bij noodzakelijke (her)financiering commerciële (ongeborgde) financiering te kunnen aantrekken. De bovengrens van 60% voor de niet-DAEB portefeuille geldt alleen in de startsituatie bij scheiding. De ondergrenzen zijn van toepassing voor de gehele horizon. Het uitgangspunt is dat de grenswaarde voor DAEB rekening houdend met het nieuwe waardebegrip gemiddeld een vergelijkbare lat legt als de normen die op bedrijfswaarde (volkshuisvestelijke exploitatiewaarde) waren georiënteerd.

Nadere duiding

Lefier heeft voldoende vermogen om de huidige en toekomstige verplichtingen en risico’s op de vangen. Het issue van onvoldoende solvabiliteit voor de niet-DAEB portefeuille in 2019 is opgelost. Vanaf 2019 is de solvabiliteit 44,7% (norm 40%) en stijgt naar een niveau van 66,7% in 2024. Door de liquiditeitsoverschotten wordt versneld afgelost op de interne lening en is er op korte termijn al sprake van een aanzienlijke toename in de solvabiliteit.

Loan to Value

Loan to Value meet of de schuldpositie van de corporatie in een gezonde verhouding staat tot de lange termijn “kasstromen genererende capaciteit (beleidswaarde)” van de vastgoedportefeuille in exploitatie.

Nadere duiding

Lefier heeft voldoende vermogen om de huidige en toekomstige verplichtingen en risico’s op de vangen. De LTV van de DAEB
portefeuille zit tot en met 2024 (72,5%) met een veilige marge beneden de norm, in de 2e vijfjaarsperiode komt deze dicht tegen de
norm aan. Kijken we naar de positie van de gehele corporatie dan is het beeld dat we in de periode tot en met 2030 ruim 5
procentpunt beneden de norm blijven. 

Autoriteit Woningcorporaties

De Aw beoordeelt de financiële situatie van woningcorporaties op zes terreinen die van invloed zijn op de financiële continuïteit van een corporatie. Dit betreft:

- kwaliteit van de financiële verantwoording;

- behoud van maatschappelijk gebonden vermogen;

- financieel risicobeheer;

- liquiditeit;

- solvabiliteit;

- draagkracht vermogen.

De Aw heeft het volgende aangegeven in haar brief d.d. 15 juli 2019: “Ik constateer bij uw corporatie op alle door de Aw beoordeelde onderdelen uit het gezamenlijk beoordelingskader geen verhoogd risico. Dit betekent dat ik geen interventies opleg”.

Inzake de financiële continuïteit stelt de Aw het volgende in dezelfde brief:  “Ik stel vast dat Lefier voldoet aan de meeste financiële ratio's zoals opgenomen in het gezamenlijk beoordelingskader Aw-WSW. Dit geldt zowel voor de kengetallen uit uw jaarrekening 2018 als die uit de meerjarenbegroting 2019-2023.”

WSW

Lefier voldoet aan de kredietwaardigheidstoets die het WSW eist voor borging van financiering.

Het WSW heeft het volgende aangegeven in haar brief d.d. 19 oktober 2019:  “Conclusie: Lefier houdt een gezond risicoprofiel. Het risicoprofiel van Lefier blijft voor WSW in lijn met onze beoordeling uit 2018 laag. WSW ziet Lefier als een ambitieuze corporatie, wat terugkomt in uw investeringsprogramma waarin u bijna € 90 miljoen per jaar wenst te investeren. WSW constateert dat uw investeringsprogramma is afgestemd op de behoeften in uw verschillende werkgebieden. U heeft bij uw verduurzamingsopgave oog voor zowel de ambities op lange termijn zoals een C02 neutrale voorraad, als de woonlasten van uw huurders op korte- en middellange termijn. Dit leidt tot een wijziging in uw verduurzamingsstrategie waarin u ingrepen bij meer woningen voorziet in de komende jaren dan eerder voorgenomen. WSW constateert dat dit in lijn is met uw focus op de woonlasten van uw huurders. Verder blijven  de aandachtspunten uit onze beoordelingsbrief 2018, zoals het aardbevingsdossier en uw transitieprogramma actueel. In onze brief  borgingsplafond zijn wij reeds ingegaan op uw huidige financiële positie. Deze blijft in onze ogen gezond.”

Ontwikkelingen rond Vennootschapsbelasting

De belasting over het fiscaal resultaat wordt berekend over het resultaat voor belastingen in de winst-en-verliesrekening, rekening houdend met de fiscale faciliteiten en de fiscale waarderingsregels volgens de vaststellingsovereenkomst (VSO), beschikbare fiscaal compensabele verliezen uit voorgaande boekjaren en vrijgestelde winstbestanddelen en na bijtelling van niet-aftrekbare kosten.

Vanaf 1-1-2019 zijn nieuwe belastingplannen van kracht en inmiddels als wet aangenomen. Deze nieuwe belastingplannen hebben groot effect op de fiscale positie van Lefier. De belangrijkste aanpassingen rond de Vennootschapsbelasting zijn:

• aanpassing van het VPB tarief van 25% in 2021 verlaagd naar 21,7% (2e schijf)
• beperking renteaftrek (ATAD1) tot 30% van de fiscale winst (EBITDA).
• inperking verliescompensatie van 9 naar 6 jaar.

Het effect van voorgenomen maatregelen betekent dat Lefier per saldo meer vennootschapsbelasting zal gaan betalen (circa € 1,5 tot € 2 miljoen per jaar). Dit is het gevolg van met name de inperking van de renteaftrek. Een fors deel van de rentelasten van Lefier zijn vanaf 2019 niet meer fiscaal aftrekbaar, voor 2019 gaat het om € 12,8 miljoen aan rente welke niet meer aftrekbaar is.

Verrekening van verliezen

Lefier heeft de afgelopen jaren relatief omvangrijke fiscale verliezen behaald. Voor toekomstige jaren verwacht Lefier fiscale winsten te behalen. De verliezen uit het verleden vertegenwoordigen derhalve waarde voor Lefier, omdat Lefier door de mogelijkheid tot verrekening pas later vennootschapsbelasting verschuldigd is over de toekomstige fiscale winsten dan zonder deze verliezen het geval zou zijn.

Naar huidige fiscale wet- en regelgeving zijn fiscale verliezen uit de jaren tot en met 2018 slechts negen jaar voorwaarts verrekenbaar. Indien de verliezen niet binnen deze negen jaar verrekend zijn, verdampen de verliezen en kunnen deze in zoverre niet meer worden gebruikt voor verrekening met toekomstige fiscale winsten. Verliezen uit het jaar 2019 en later zijn zes jaar voorwaarts verrekenbaar, maar Lefier verwacht vanaf 2019 geen fiscale verliezen meer te behalen.

Op basis van de huidige stand verwachten we dat de verliezen tijdig kunnen worden gecompenseerd. Onderstaand de te verwachten kasstromen rond de vennootschapsbelasting. Door verliescompensatie uit het verleden kunnen we de kasstromen nog tot en met 2022 uitstellen.

Onzekerheden in fiscale VPB-positie

De berekening van de fiscale positie per 31 december 2019 is gebaseerd op de ingediende aangiften VPB tot en met 2017. De aangiften tot en met 2015 zijn door de Belastingdienst definitief opgelegd. De aangiften 2014 en 2015 zijn opgelegd onder de voorwaarde dat de fiscale afschrijvingslast nog niet wordt geaccepteerd.

Medio 2018 heeft de Belastingdienst aan Lefier laten weten de uitgangspunten die zijn gehanteerd voor het bepalen van de fiscale afschrijvingslasten op het verhuurde vastgoed ter discussie te stellen. Het betreft met name de gehanteerde restwaarde. Dit betreft een landelijke discussie die de Belastingdienst bij verschillende corporaties is aangegaan. Het is niet onaannemelijk dat de landelijke discussie zal leiden tot gerechtelijke procedures, waardoor pas na enkele jaren duidelijkheid zou ontstaan over de uitkomst.

In augustus 2019 is overleg gevoerd met de belastingdienst over dit aspect. De belastingdienst heeft hier meer duidelijkheid over haar standpunt verstrekt. In 2020 zal Lefier met de belastingdienst in gesprek gaan om te komen tot nadere afspraken over dit aspect. Deze fiscale aftrekbare post heeft grote impact op het fiscaal resultaat en daarmee ook op de fiscale positie. Momenteel is de uitkomst nog onzeker, echter Lefier houdt bij haar voorstel actief rekening met het voorkomen van verliesverdamping door optimalisatie van de fiscale strategie.

Het mogelijke effect van deze onzekerheid schatten we momenteel in op maximaal € 3,2 miljoen, waarmee de latente belastingvordering mogelijk wordt verlaagd. Deze onzekerheid is niet in de jaarrekening verwerkt. De uiteindelijke uitkomst van deze onzekerheid is sterk afhankelijk van de fiscale afschrijvingstermijn.

Ontwikkelingen rond Verhuurdersheffing

De verhuurderheffing is vastgelegd in de Wet maatregelen woningmarkt. Het tarief voor 2020 is 0,562% van de WOZ-waarde van de huurwoningen. Dit tarief loopt op tot 0,563% in 2022. Vanaf 2023 wordt vervolgens weer teruggegaan naar een niveau van 0,537%. Tot en met 2022 is wel sprake van ruimere aftrekmogelijkheden voor bijvoorbeeld nieuwbouw van betaalbare huurwoningen.

Sinds 1 februari 2019 is een nieuwe regeling open: RVV Verduurzaming. Verduurzamingsprojecten die voldoen aan de voorwaarden (onder meer 3 stappen verbeteren in de Energie-Index). Lefier heeft voor de deadline van 1 juli 2019 diverse projecten aangemeld. Op basis van besluitvorming op projecten verwachten we hiervoor een mogelijke opbrengst van maximaal € 1,8 miljoen.

In totaal houden we voor de komende jaren rekening met een verminderingsaftrek € 8,1 miljoen (voor beide regelingen tezamen). Er is inmiddels voor € 4,6 aan vermindering ingerekend op de aangiften verhuurderheffing tot en met 2019. Vanaf 1 januari 2020 is er een nieuwe verminderingsregeling beschikbaar. Deze RVV Nieuwbouw 2020 kent voor de komende 10 jaar een budget van € 1 miljard. Per nieuw te bouwen woning is er een vermindering op de verhuurderheffing mogelijk van € 25.000 of € 12.500 per woning. In het eerste kwartaal van 2020 zal Lefier haar toekomstige projecten aanmelden. In onderstaande ontwikkeling is deze nieuwe regeling nog niet meegenomen.

Financiële druk van de belastingen op de financiële positie van Lefier

De financiële druk van de verhuurderheffing en de vennootschapsbelasting tezamen op de meerjarenbegroting van Lefier neemt toe. Circa een kwart van onze inkomsten gaan inmiddels naar de staat. Deze kasstromen zijn hiermee niet beschikbaar voor onze wettelijke taak. We zetten ons vermogen, rekening houdend met deze heffing en belasting, maximaal in voor onze maatschappelijke taak.

Inleiding

Voor Lefier is het belangrijk zicht te hebben op de risico’s, de getroffen beheersmaatregelen en restrisico’s. Het risicomanagementsysteem ondersteunt hierbij. Het proces wordt beschreven in het risicomanagementbeleid, dat voort komt uit de strategie en doelen, alsmede uit de risicocultuur van Lefier. In 2019 hebben we de strategische risico’s herijkt en deze verder uitgediept. In dit hoofdstuk beschrijven we de uitgangspunten en basisprincipes van risicomanagement bij Lefier, vervolgens beschrijven we de risico’s waar Lefier mee te maken heeft op strategisch en operationeel niveau.

Visie, missie en strategie

Risicomanagement bij Lefier kent de volgende basisprincipes:

• De ‘Three Lines of Defense’, waarbij de 1e lijn (het management) zowel verantwoordelijk is voor het managen van kansen als risico’s binnen de gestelde risicobereidheid, zodat Lefier redelijkerwijs in staat is haar doelstellingen te behalen;
• De risicomanagement cyclus, waarbij uitgaande van de doelstellingen van Lefier, risico’s worden geïdentificeerd, de risicobereidheid wordt bepaald, beheersmaatregelen geformuleerd, gemonitord en gerapporteerd, etc. In de risicomanagement cyclus wordt aangesloten bij de Planning & Control cyclus van Lefier.
• Een procesgerichte benadering met betrekking tot de operationele risico’s waarbij naar de risico’s binnen een proces gekeken wordt en de beheersmaatregelen in onderlinge samenhang worden vastgesteld en bewaakt.

Integraal risicomanagement

Lefier streeft bij het vaststellen van haar doelstellingen naar een gezond evenwicht tussen het realiseren van (maatschappelijke) prestaties en de beheersing van risico’s. Lefier brengt jaarlijks de strategische risico’s rondom de geformuleerde doelstellingen in kaart. In een strategische risicokaart wordt de kans en de mogelijke impact van de verschillende geïdentificeerde risico’s weergegeven. Daarbij is gekeken naar de bruto kans en impact van het risico (zie figuur). Het bestuur en de directieleden evalueren jaarlijks de strategische risico’s in een gezamenlijk assessment. Hierbij worden de strategische risico’s herijkt en indien nodig gewijzigd of aangevuld. De risico’s worden jaarlijks beoordeeld op kans en impact.

Lefier heeft op basis van de gesignaleerde risico’s haar risicobereidheid geformuleerd. Deze risicobereidheid geeft aan wat de aard en omvang van de risico’s is die Lefier bereid is aan te gaan bij het bereiken van haar bedrijfsdoelstellingen. Deze risicobereidheid is kwantitatief van aard (veelal in financiële termen als solvabiliteit, liquiditeit of maximaal operationeel verlies) en ook kwalitatief als het gaat om b.v. reputatierisico’s en maatschappelijk presteren.

Risicomanagement op operationeel niveau is het dagelijkse risicobeheer in de primaire en ondersteunende processen of in projecten. Dit zijn voornamelijk risico’s als gevolg van het falen van mensen, systemen of processen of gebeurtenissen van buiten af.

Het management van de afzonderlijke bedrijfsonderdelen van Lefier is verantwoordelijk voor het identificeren van deze risico’s, het inrichten van de maatregelen om de risico’s te beheersen en de periodieke rapportage over het verloop van de risico’s aan de hand van risico gerelateerde indicatoren.

Vanuit onze strategische risico inventarisatie en de analyse van de beheersing van deze risico’s blijkt dat een aantal risico’s nog buiten onze risicobereidheid vallen. In de afgelopen periode is aan deze risicogebieden aandacht besteed. Door alle kamers is gewerkt aan verbetering van de beheersing van de strategische risico’s, hetgeen onder andere terug is te zien in de samenwerking tussen de kamers bij de doorontwikkeling van Lefier in de zes ontwikkellijnen. Aan de andere kant zijn er exogene factoren die van invloed zijn op onze risico’s. Onder andere door de jaarlijkse omgevingsanalyse volgen we deze ontwikkelingen en bepalen we hoe we hier op kunnen en willen anticiperen. Deze omgevingsanalyse geeft ons belangrijke terugkoppeling over de beheersing van onze strategische risico’s. Aan het begin van elk jaar kijken we weer vooruit. Zijn onze strategische risico’s nog voldoende actueel? Of zijn er risico’s die minder strategisch blijken te zijn. Dit zal uiteindelijke resulteren in de herijking van onze strategische bruto risicokaart.

We zien vooruitgang op een aantal strategische risicogebieden en maken bewuste keuzes om risico’s tijdelijk te accepteren vanuit gerichte prioritering door de directie. We weten steeds beter wat onze ambities zijn en hoe we deze willen bereiken. Aan de verschillende strategische thema’s wordt steeds meer invulling gegeven. We weten waar onze risicogebieden zitten en wie verantwoordelijk is voor de acties.

De risico’s die nog onvoldoende worden beheerst, dat wil zeggen daar waar het netto risico nog buiten onze risicobereidheid valt, zijn de volgende:

• Kwaliteit medewerkers: de instrumenten om de duurzame inzetbaarheid van medewerkers te vergroten zijn ontwikkeld en uitgerold maar moeten nog nader worden uitgewerkt.
• Kwaliteit/duurzaamheid: in onze portefeuillestrategie is een grote wijziging opgenomen in de manier waarop Lefier uitvoering gaat geven aan de verduurzamingsopgave. In de uitvoering hiervan is het nodige te doen.
• Vastgoedbeheer: de inventarisatie voor het casco onderhoud is in 2019 afgerond maar de uitwerking naar complex-beheerplannen moet nog verder worden uitgewerkt. De meerjarige onderhoudsbegroting is opgesteld als onderdeel van de begroting maar moet nog worden vertaald naar de strategische norm voor ons onderhoud en financiering op de lange termijn.
• Maatschappelijk ondernemerschap: afgelopen periode is invulling gegeven aan het verder stroomlijnen van het Planning & Control proces middels een handboek, implementatie hiervan volgt in 2020. De uitkomsten van een extern uitgevoerd onderzoek moeten bijdragen aan een verdere verduidelijking van verantwoordelijkheden. Aan de maatschappelijke doelstelling moet nog wel kwantitatief en kwalitatief voldoende invulling worden gegeven.
• Verbinding stakeholdermanagement: aan dit onderwerp heeft Lefier afgelopen jaar onvoldoende invulling kunnen geven. De verdere uitwerking van het stakeholdermanagement zal in 2020 (opnieuw) vorm worden gegeven.

Risico’s die op dit moment nog buiten onze risicobereidheid vallen accepteren we tijdelijk, omdat we weten dat acties in gang zijn gezet om deze risico’s te beheersen, zodanig dat deze in afzienbare tijd binnen onze risicobereidheid vallen.

Uit onze operationele risico inventarisatie en de analyse van de beheersing van deze risico’s blijkt dat een aantal van de risico’s nog buiten onze risicobereidheid vallen. De beleidsuitgangspunten zijn helder, evenals de beschrijving en opzet van de processen. Met name de werking van de geformuleerde maatregelen zal moeten bijdragen aan verbetering van de beheersing, op die onderwerpen waar we nog buiten onze risicobereidheid acteren.

Belangrijke aandachtspunten vanuit onze operationele risico’s zijn:

• Proces verhuur, dat begin 2020 volledig is gereorganiseerd, gecentraliseerd en gedigitaliseerd.
• Verbetering van de sturing op kosten van dagelijks onderhoud.
• Implementatie van de voorgestelde procesverbeteringen voor het proces Planning & Control in 2020.
• Uitwerken van een overkoepelende aanpak over de wijze waarop de interne controles op het gebied van autorisaties, continuïteit en logging worden uitgevoerd.
• De klanttevredenheid in relatie tot het KWH label vraagt extra aandacht.
• Er is aandacht nodig voor de beheersing, juistheid en volledigheid van data in de processen.

Het COVID-19 virus (Corona) en de daartegen door de rijksoverheid genomen maatregelen hebben een significante impact op veel organisaties. Deze ontwikkeling heeft zich vanaf begin 2020 ontwikkeld naar de huidige Coronacrisis. Op 31 december 2019 bestonden daarentegen nog geen duidelijke indicaties dat het Coronavirus van significante invloed zou zijn op organisaties in Nederland. Het virus was per 31 december 2019 nog niet in Nederland en er was nog geen bewijs dat mens-op-mens besmetting mogelijk was. Om deze reden classificeert het uitbreken van het Coronavirus, alsmede de gevolgen die daar direct mee samenhangen, als gebeurtenis na balansdatum, zonder financiële impact per 31 december 2019.

De huidige situatie rondom het Coronavirus is buitengewoon. Nederland heeft momenteel ingrijpende maatregelen genomen om de ziekte te beheersen zoals beschreven in de inleiding. Het is ook niet denkbeeldig dat in de komende periode maatregelen worden verlengd of dat nieuwe maatregelen worden genomen. Deze maatregelen hebben ook grote impact en financiële gevolgen voor Lefier en haar stakeholders. Het is op dit moment niet goed mogelijk om in te schatten wat de invloed van het Coronavirus is op de financiële prestaties en gezondheid van de corporatie. Waar mogelijk zijn de reeds bekende gevolgen en genomen maatregelen door Lefier beoordeeld.

Het is de verantwoordelijkheid van het bestuur om de mogelijke invloed en de gevolgen van de Coronacrisis op Lefier en haar omgeving te duiden. Daartoe is een risicoanalyse uitgevoerd op het in de gegeven situatie meest extreme scenario namelijk volledige lock-down. Hoewel dit (nog) niet actueel is, geeft een dergelijke analyse wel goed inzicht in de te treffen maatregelen ook in de bestaande situatie en geeft richting aan eventuele opschaling van maatregelen. De geanalyseerde risico’s betreffen in grote lijnen personeel, operationele en ondersteunende processen, investeringen/projecten en financiën. Vooralsnog is het de verwachting dat geen gebruik zal worden gemaakt van de door de regering beschikbaar gestelde faciliteiten.

In dit kader is ook een overzicht van sleutelfuncties gemaakt met een inventarisatie van mogelijke knelpunten en duiding van voorzorgsmaatregelen zoals vervanging en back-up. Verder is een document met veel gestelde vragen en antwoorden en een Protocol bij Corona besmetting opgesteld en gedeeld met daarin de te ondernemen acties ingeval van besmetting van medewerkers of gezinsleden van medewerkers.

De crisis wordt gemanaged vanuit een crisisteam Corona waarin de bestuurder, de directeuren, de concerncontroller, arbo coördinator en de managers Personeel & Organisatie en Communicatie zitting hebben. Er wordt dagelijks online vergaderd en op basis van voornoemde overzichten en ontwikkelingen daarin besluiten genomen en gecommuniceerd. Het personeel en de processen hebben daarbij de meeste aandacht.

De omstandigheden zoals hiervoor omschreven bevatten onze verwachtingen met de kennis van heden. Deze omstandigheden zijn nog steeds omgeven met grote onzekerheden met betrekking tot de uiteindelijke impact van de pandemie op zowel de samenleving als de economie. Het is daarom ook redelijkerwijs niet mogelijk om de toekomstige effecten in te schatten.

Het bovenstaande in ogenschouw nemende zien wij geen reden om te twijfelen aan de continuïteit van de onderneming en hebben wij de jaarrekening opgemaakt op basis van continuïteit en achten wij de ingenomen schattingen in de jaarrekening nog steeds passend.